Benutzer:Antoniwladyka/Heilig-Kreuz-Kirche in Warschau

Dieser Artikel (Heilig-Kreuz-Kirche in Warschau) ist im Entstehen begriffen und noch nicht Bestandteil der freien Enzyklopädie Wikipedia.

Wenn du dies liest: Der Text kann teilweise in einer Fremdsprache verfasst, unvollständig sein oder noch ungeprüfte Aussagen enthalten. Wenn du Fragen zum Thema hast, nimm am besten Kontakt mit dem Autor Antoniwladyka auf.

Wenn du diesen Artikel überarbeitest: Bitte denke daran, die Angaben im Artikel durch geeignete Quellen zu belegen und zu prüfen, ob er auch anderweitig den Richtlinien der Wikipedia entspricht (siehe Wikipedia:Artikel). Nach erfolgter Übersetzung kannst du diese Vorlage entfernen und den Artikel in den Artikelnamensraum verschieben. Die entstehende Weiterleitung kannst du schnelllöschen lassen. Importe inaktiver Accounts, die länger als drei Monate völlig unbearbeitet sind, werden gelöscht.

Vorlage:Importartikel/Wartung-2021-04

Vorlage:Świątynia chrześcijańska infobox mały|prawo|220px|Kościół św. Krzyża ok. 1908 mały|prawo|220px|Świątynia w 1945 Kościół Świętego Krzyża – kościół znajdujący się przy Krakowskim Przedmieściu 3 w Warszawie w dzielnicy Śródmieście. Jest własnością Księży Misjonarzy (Zgromadzenie Księży Misjonarzy świętego Wincentego á Paulo).

Heilig-Kreuz-Kirche - eine Kirche an der Krakowskie-Przedmieście-Straße 3 im Stadbezirk Innenstadt in Warschau. Sie gehört den Priestern und Brüdern der Kongregation der Mission, welche als Lazaristen bezeichnet werden.

Geschichte

Ursprünglich stand auf demselben Grundstück eine Heilig-Kreuz-Kapelle, welche schon im Jahre 1510 erwähnt wurde.

1525 wurde die Kapelle durch eine kleine Kirche ersetzt. Unklar ist, ob die Kirche aus Stein oder Holt war, da die Quellen verschiedene Angaben dazu machen. Gestiftet wurde sie von Marta Möller, der Witwe des warschauer Ratsherren Seraph Möller. Diese Kirche 1615 umbebaut.

Die Heilig-Kreuz-Pfarrei gründete 1626 der Bischof aus Posen Jan Wężyk.

Per Dekret des Bischof von Posen Kazimierz Florian Czartoryski wurde sowohl die Kirche als auch die Pfarrei am 1. Dezember 1653 der Kongregation der Mission übergeben. Die Priester und Brüder der Kongregation wurde auf Bitte der Königin Ludwika Maria Gonzaga nach Polen eingeladen. Seitdem ist es die Hauptkirche des Ordens in Polen.

Z dniem 1 grudnia 1653, na mocy dekretu biskupa poznańskiego Kazimierza Floriana Czartoryskiego, kościół i parafia zostały przekazane sprowadzonemu tu na prośbę królowej Ludwiki Marii Gonzagi, żony króla Jana Kazimierza, Zgromadzeniu Księży Misjonarzy. Odtąd kościół stał się centralnym domem Zgromadzenia Misji w Polsce.

Po zniszczeniach spowodowanych potopem szwedzkim zdecydowano o budowie nowego kościoła. Został on zbudowany w latach 1679–1696 w stylu barokowym. Jego projektantem był nadworny architekt królewski, Włoch Józef Szymon Bellotti, a fundatorami – opat Kazimierz Szczuka, późniejszy biskup chełmiński, i prymas Michał Stefan Radziejowski, który konsekrował kościół 14 października 1696.

Wieże, nakryte późnobarokowymi hełmami (1725–1737) są autorstwa Józefa Fontany. Fasadę (1756) zaprojektował jego syn Jakub Fontana, zdobią ją figury autorstwa Jana Jerzego Plerscha.

W 1704 z inicjatywy ówczesnego proboszcza parafii Michała Bartłomieja Tarły i Bractwa św. Rocha, działającego przy kościele od 1688, po raz pierwszy w Polsce zostało odprawione tutaj nabożeństwo Gorzkich żali.

Za czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego kościół Św. Krzyża był równą kolegiacie św. Jana stołeczną świątynią, ze względu na odbywające się tu uroczystości państwowe jak nadawanie Orderu Świętego Stanisława czy uroczyste posiedzenie Sejmu Czteroletniego w rocznicę uchwalenia konstytucji 3 maja.

We wrześniu 1814 w świątyni pochowano przywiezione z Lipska zwłoki Józefa Poniatowskiego, które w 1817 zostały przewiezione do Krakowa i pochowane w katedrze na Wawelu.

25 grudnia 1881 w czasie mszy w kościele wybuchła panika, w wyniku której stratowano na śmierć ok. 30 osób. Plotka, że sprawcami nieszczęścia byli Żydzi, doprowadziła do pogromu ludności żydowskiej.

Już w pierwszych dniach II wojny światowej świątynia została zniszczona. Zniszczeniu uległy m.in. obrazy: Wieczerza Pańska Franciszka Smuglewicza i Ukrzyżowanie Jerzego Siemiginowskiego. Podczas powstania warszawskiego 6 września 1944 Niemcy wprowadzili do kościoła dwa Goliaty wypełnione materiałami wybuchowymi. Zdetonowane pojazdy rozbiły fasadę kościoła, zniszczyły sklepienie nad dolnym kościołem, Wielki Ołtarz, ołtarze św. Rocha i św. Wincentego à Paulo.

Kościół odbudowano w latach 1945–1953.

W 1965 roku wśród uczniów XI klasy uczęszczających na katechizację przy parafii św. Krzyża powstała myśl utworzenia ośrodka akademickiego. Wprawdzie decyzją kardynała Aleksandra Kakowskiego 4 stycznia 1928 roku powstało Duszpasterstwo Akademickie przy kościele św. Anny w Warszawie, ale po II wojnie światowej istniały jedynie nieformalne i niejawne grupy akademickie.

Studenci zbierali się w kościele od jesieni 1965 roku. Wspólnota akademicka Drzewo Życia, obecnie Duszpasterstwo Akademickie Święty Krzyż, działa do dziś.

W 2002 roku papież Jan Paweł II podniósł Kościół Świętego Krzyża do godności bazyliki mniejszej.

Opis

Figura Chrystusa

[[Plik:Warsaw Uprising - Christ of Holy Cross Church.jpg|mały|prawo|220px|Figura wśród warszawskich gruzów, po Powstaniu Warszawskim 1944 r. Chrystus, choć leżący, nadal wskazywał ręką niebo]] mały|prawo|220px|Kościół dolny mały|prawo|220px|Wnętrze jednej z krypt Przed kościołem w 1858 stanęła figura Chrystusa dźwigającego krzyż, odlana w cemencie w warsztacie sztukatorskim Ferrante Marconiego według projektu Andrzeja Pruszyńskiego, a ufundowana przez hr. Andrzeja Zamoyskiego. Po kilku latach na rzeźbie pojawiły się pęknięcia. Na łamach Wędrowca ukazał się apel o zbiórkę datków na odlew figury w brązie. W 1887 uszkodził ją szaleniec, który oderwał rękę Chrystusa. Przyspieszyło to decyzję o wykonaniu odlewu z brązu, figurę wiernie odtworzył w Rzymie w 1889 Pius Weloński. Pomnik ustawiono 2 listopada na nowym cokole z czarnego granitu, zaprojektowanym przez Stefana Szyllera, ze złoconym napisem Sursum Corda (w górę serca).

Cementową figurę Chrystusa przewieziono do Kruszyny i umieszczono na grobowcu Lubomirskich. Obecnie znajduje się ona przed tamtejszym kościołem parafialnym św. Macieja Apostoła.

We wrześniu 1944 wskutek detonacji Goliatów brązowa figura Chrystusa upadła na bruk ulicy i leżała z ręką uniesioną w górę, wskazując na napis na cokole. 22 października 1944 Niemcy wywieźli ją z Warszawy w celu przetopienia, jednak wraz z pomnikiem Mikołaja Kopernika porzucili w przydrożnym rowie w Hajdukach Nyskich, gdzie rozpoznali ją polscy żołnierze. Oba pomniki przywieziono do Warszawy i poddano renowacji w pracowni Braci Łopieńskich. Posąg ponownie stanął przed kościołem 19 lipca 1945, poświęcony w obecności Prezydenta RP Bolesława Bieruta i przedstawicieli rządu przybyłych na odsłonięcie pomnika Mikołaja Kopernika.

Losy figury zostały przypomniane przez Jana Pawła II podczas jego pierwszej pielgrzymki do Ojczyzny w czasie słynnej homilii na pl. Zwycięstwa (2 czerwca 1979), kiedy to papież mówił m.in.:

(...) Nie sposób zrozumieć dziejów narodu polskiego — tej wielkiej tysiącletniej wspólnoty, która tak głęboko stanowi o mnie, o każdym z nas — bez Chrystusa. Jeślibyśmy odrzucili ten klucz dla zrozumienia naszego narodu, narazilibyśmy się na zasadnicze nieporozumienie. Nie rozumielibyśmy samych siebie. Nie sposób zrozumieć tego narodu, który miał przeszłość tak wspaniałą, ale zarazem tak straszliwie trudną — bez Chrystusa. Nie sposób zrozumieć tego miasta, Warszawy, stolicy Polski, która w roku 1944 zdecydowała się na nierówną walkę z najeźdźcą, na walkę, w której została opuszczona przez sprzymierzone potęgi, na walkę, w której legła pod własnymi gruzami, jeśli się nie pamięta, że pod tymi samymi gruzami legł również Chrystus-Zbawiciel ze swoim krzyżem sprzed kościoła na Krakowskim Przedmieściu.

Ołtarze i kaplice

Wymienione w kolejności od wejścia ku przodowi:

Lewa nawa

• kaplica św. Jana Pawła II z 2014, wykonana według projektu prof. Bogusława Smyrskiego, z rzeźbami Pawła Pietrusińskiego
• ołtarz św. Michała Archanioła i św. Aniołów (z barokowym obrazem Michała Archanioła w srebrnych sukienkach i figurami Rafała Archanioła i Anioła Stróża) z początku XVIII w.
• ołtarz św. Józefa (pierwotnie ołtarz św. Karola Boromeusza), z lat 30. XVIII w., z obrazem namalowanym przez Adolfa Hyłę
• łaskami słynący obraz św. Judy Tadeusza, autorstwa Pii Górskiej z 1938
• ołtarz św. Felicissimy – rzymskiej męczennicy, patronki parafii św. Krzyża, z przełomu XVII i XVIII w., z relikwiami świętej przekazanymi przez papieża Innocentego XII, powstały według projektu Tylmana z Gameren, ufundowany przez prymasa Polski Michała Stefana Radziejowskiego, którego nagrobek znajduje się obok tego ołtarza
• kaplica Matki Bożej Częstochowskiej, dobudowana w 1700 przy południowej ścianie prezbiterium, z kopią obrazu Matki Bożej autorstwa Jana Nepomucena Grotta (obecnie miejsce adoracji Najświętszego Sakramentu)

Środkowa nawa

• ołtarz główny, tzw. Wielki Ołtarz, pierwotnie ze snycerką Matysa Hankisa z Elbląga, konsekrowany w 1696, z obrazem (obecnie kopia) Ukrzyżowanie Jerzego Eleutera Szymonowicza-Siemiginowskiego, zniszczony w 1944, zrekonstruowany w latach 1960-1972 z użyciem elementów oryginalnych
• na chórze znajdują się 58-głosowe organy z XIX w., na których grał Stanisław Moniuszko, będący organistą w tym kościele. Organy zostały wyremontowane w latach 2009–2010.

Prawa nawa

• kaplica Matki Bożej Katyńskiej
• ołtarz św. Rocha, pierwotnie z I połowy XVII w., całkowicie zniszczony podczas wojny, zrekonstruowany
• ołtarz św. Wincentego à Paulo (pierwotnie ołtarz Rozesłania Apostołów), z lat 30. XVIII w., całkowicie zniszczony podczas wojny, zrekonstruowany, w ołtarzu oryginalny obraz Szymona Czechowicza Kazanie św. Wincentego z ok. 1730
• ołtarz Najświętszego Sakramentu (pierwotnie Najświętszego Sakramentu i Świętej Trójcy) – Ołtarz Ojczyzny, bliźniaczy z ołtarzem św. Felicissmy, powstały według projektu Tylmana z Gameren, zniszczony w powstaniu warszawskim, zrekonstruowany jako ostatni w XXI w. Dokończenie odbudowy kościoła i wierne odtworzenie ołtarza było uczczeniem 25 rocznicy pontyfikatu Jana Pawła II i wyniesienia kościoła do godności bazyliki mniejszej. W marcu 2004 na prośbę parafian Jan Paweł II podpisał akt erekcyjny odbudowy ołtarza Najświętszego Sakramentu. Wyraził też wolę, aby ze względu na wyjątkowe znaczenie kościoła Świętego Krzyża dla Warszawy i całej Polski, był on nazwany Ołtarzem Ojczyzny.

Epitafia

W filarach świątyni wmurowane są urny z sercami Fryderyka Chopina (z epitafium z kararyjskiego marmuru wykonanym przez Leonarda Marconiego, odsłoniętym 5 marca 1880) oraz Władysława Reymonta (1929).

W kościele znajdują się też epitafia m.in. bł. Honorata Koźmińskiego, Ignacego Krasickiego, Zygmunta Krasińskiego, Józefa Ignacego Kraszewskiego, Adama Mickiewicza, Bolesława Prusa, Juliusza Słowackiego, Władysława Sikorskiego, Stanisława Wigury i Franciszka Żwirki.

Groby

• Nagrobek prymasa Michała Stefana Radziejowskiego w południowym ramieniu transeptu

Kościół dolny

Założenie kościoła dolnego ma kształt odwróconej litery T i zostało ukształtowane do 1693. W surowym niskim pomieszczeniu zwraca uwagę duża liczba podpór oraz masywnych filarów dzielących wnętrze na nawy.

Po obu stronach długiego korytarza biegnącego pod nawą i prowadzącego z ulicy do kościoła dolnego znajdują się krypty z grobowcami m.in. marszałka Sejmu Wielkiego Stanisława Małachowskiego, księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego (jego marmurowy nagrobek w kaplicy Matki Bożej w górnym kościele) oraz misjonarza, działacza charytatywnego księdza Gabriela Baudoina, nazywanego wielkim jałmużnikiem Warszawy.

W katakumbach w dalszej części kościoła dolnego pochowani są m.in. siostry miłosierdzia i księża misjonarze, wśród nich pierwszy wizytator zgromadzenia misjonarzy, biskup poznański Michał Bartłomiej Tarło, wysocy urzędnicy państwowi z czasów Sejmu Wielkiego, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego: wojewoda podlaski Stanisław Bernard Gozdzki, wojewoda pomorski Jerzy Detloff Flemming, wojewoda ruski i starosta warszawski August Aleksander Czartoryski, starosta warszawski i minister stanu w Królestwie Polskim Walenty Sobolewski, minister Tadeusz Dembowski, działacz dobroczynny Jan Tadeusz Lubomirski, działacz gospodarczy Andrzej Artur Zamoyski, Maria Anna de la Grange d'Arquien Wielopolska, siostra królowej Marii Kazimiery i żona kanclerza Jana Wielopolskiego, oraz księżna Maria Radziwiłłowa, działaczka filantropijna.

Wydarzenia historyczne

• 1683 król Jan III Sobieski zawierzył Bogu siebie i Ojczyznę przed wyprawą na Wiedeń.
• 14 marca 1745 odbył się chrzest gen. Kazimierza Pułaskiego, marszałka Konfederacji Barskiej, bohatera walk o niepodległość USA, poległego w bitwie pod Savannah (1779)
• Od 1765 król Stanisław August Poniatowski każdego roku w dniu swojego patrona 8 maja nadawał w tym kościele Order św. Stanisława.
• 3 maja 1792 odbyło się uroczyste posiedzenie Sejmu Rzeczypospolitej, w pierwszą rocznicę uchwalenia konstytucji 3 maja, po którym wyruszyła procesja do Ujazdowa na miejsce wmurowania kamienia węgielnego pod budowę Świątyni Opatrzności Bożej.
• W 1974 w kościele głosił kazania (zwane kazaniami świętokrzyskimi) prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński, przypominając w nich o podstawowych prawach i wolnościach obywatelskich, i opowiadając się za godnym życiem obywateli i przeciwko wszechwładzy państwa nad obywatelami.
• Wieczorem 13 czerwca 1987 spotkał się z ok. 1500 przedstawicielami środowisk twórczych z całej Polski papież Jan Paweł II. Osią papieskiej homilii były słowa z Promethidiona Cypriana Kamila Norwida: Bo piękno na to jest, by zachwycało do pracy – praca, by się zmartwychwstało.

Msza radiowa

Od 21 września 1980 roku z kościoła pw. Świętego Krzyża w Warszawie transmitowana jest cotygodniowa msza. Transmisję realizuje Polskie Radio. W latach 1980–1982 msza docierała do słuchaczy za pośrednictwem Programu II (na falach średnich). Od 1982 do 1989 na falach ultrakrótkich i długich w programie IV PR, a od 1989 na falach długich w programie I PR.

Transmisja mszy w radiowym eterze była jednym z postulatów stoczniowców Sierpnia 1980. W podpisanym 31 sierpnia 1980 protokole porozumienia zawartego przez Komisję Rządową i Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku znalazł się jasny zapis: Rząd zapewni transmisję radiową niedzielnej mszy w ramach szczegółowego uzgodnienia z Episkopatem.

Obecnie mszy wysłuchać można w każdą niedzielę o godzinie 9. w Programie I Polskiego Radia.

Nazwy pochodzące od kościoła

Od kościoła wziął swą nazwę folwark świętokrzyski, założony w XVIII w. przez księży misjonarzy, oraz nieistniejący już dziś cmentarz wokół kościoła św. Piotra i Pawła (parafii św. Barbary). Od folwarku świętokrzyskiego z kolei nazwę przejęła biegnąca przez niego droga narolna, dzisiejsza ulica Świętokrzyska. W XX w. od ulicy nazwano Park Świętokrzyski (w sąsiedztwie Pałacu Kultury i Nauki), miejską spółkę „Trasa Świętokrzyska” i zbudowany przez nią most Świętokrzyski, projektowaną arterię na przedłużeniu mostu — Trasę Świętokrzyską, a także zespół przystanków i stację metra A-14 Świętokrzyska przy skrzyżowaniu z ul. Marszałkowską.

Linki zewnętrzne

• Kościół Świętokrzyski w Warszawie — artykuł w "Tygodniku Illustrowanym" z 14 listopada 1863 roku.
• Strona parafii pod wezwaniem Świętego Krzyża w Warszawie
• Zbiór zdjęć parafii
• Strona Duszpasterstwa Akademickiego Święty Krzyż
• Statua Chrystusa Króla wraca do Warszawy w PKF na stronie KronikaRP