Benutzer:Ilka5/Friedhof Bródno

aus Wikipedia, der freien Enzyklopädie
Dieser Artikel (Friedhof Bródno) ist im Entstehen begriffen und noch nicht Bestandteil der freien Enzyklopädie Wikipedia.
Wenn du dies liest:
  • Der Text kann teilweise in einer Fremdsprache verfasst, unvollständig sein oder noch ungeprüfte Aussagen enthalten.
  • Wenn du Fragen zum Thema hast, nimm am besten Kontakt mit dem Autor Ilka5 auf.
 Wenn du diesen Artikel überarbeitest:
  • Bitte denke daran, die Angaben im Artikel durch geeignete Quellen zu belegen und zu prüfen, ob er auch anderweitig den Richtlinien der Wikipedia entspricht (siehe Wikipedia:Artikel).
  • Nach erfolgter Übersetzung kannst du diese Vorlage entfernen und den Artikel in den Artikelnamensraum verschieben. Die entstehende Weiterleitung kannst du schnelllöschen lassen.
  • Importe inaktiver Accounts, die länger als drei Monate völlig unbearbeitet sind, werden gelöscht.

Vorlage:Cmentarz infobox [[Plik:Julien Bryan - Life - 64527.jpg|mały|Stosy krzyży oparte o ścianę zniszczonego budynku cmentarnego we wrześniu 1939]] [[Plik:Wooden church of St Vincent de Paul on Bródno Cemetery, Warsaw, Poland.jpg|mały|Kościół św. Wincentego á Paulo]] mały|Aleja Główna [[Plik:Grób Romana Dmowskiego Cmentarz Bródnowski 2015.JPG|mały|Grób Romana Dmowskiego]] [[Plik:Mieczyslaw Fogg - gravestone.jpg|mały|Grób rodzinny Mieczysława Fogga]] [[Plik:Pomnik żołnierzy PPS poległych w powstaniu warszawskim Cmentarz Bródnowski.JPG|mały|Pomnik żołnierzy PPS poległych w walce o „niepodległość i socjalizm” w powstaniu warszawskim]] [[Plik:Grób kapłański szczątki biskupów z Faras Cmentarz Bródnowski.JPG|mały|Grób kapłański, w którym pochowano szczątki 13 biskupów z Faras]] [[Plik:Tony halik grave.jpg|mały|upright|Grób Tony’ego Halika. Autorem pomnika w formie krzyża z zawieszonym plecakiem jest Gustaw Zemła]] [[Plik:Grób Czesław Kozłowski Miłosz Kozłowski Cmentarz Bródnowski.JPG|mały|upright|Grób Czesława i Narcyza Kozłowskich, poległych 1 sierpnia 1944 z rzeźbą walczących braci]] Cmentarz Bródnowski, rzadziej cmentarz Bródzieński[1] – zabytkowy cmentarz znajdujący się w Warszawie przy ul. św. Wincentego 83.

Nekropolia jest położona między Targówkiem a Nowym Bródnem. Zajmuje powierzchnię ok. 113,3 ha, a obwód murów liczy ok. 5 km. Pod względem liczby pochowanych (ok. 1,2 mln) jest jednym z największych cmentarzy w Europie.

Na terenie cmentarza znajdują się dwa kościoły – kościół św. Wincentego á Paulo (drewniany) oraz kościół Matki Boskiej Częstochowskiej (murowany).

Był czwartym, po cmentarzu Kamionkowskim, cmentarzu żydowskim i cmentarzu cholerycznym, cmentarzem prawobrzeżnej Warszawy.

Historia

Po wyczerpaniu się terenów grzebalnych na cmentarzu Kamionkowskim w 1883 zakupiono od Szpitala św. Ducha 65 hektarów gruntu na Bródnie[2]. Po przeprowadzeniu niezbędnych prac niwelacyjnych i porządkowych, prezydent Sokrates Starynkiewicz w listopadzie 1884 powiadomił Kurię Metropolitarną Warszawską, że na terenie nowego cmentarza można rozpocząć chowanie zmarłych[2]. 20 listopada 1884 arcybiskup warszawski Wincenty Teofil Popiel dokonał poświęcenia nowej nekropolii[3]. Już następnego dnia odbył się tam pierwszy pogrzeb – rocznej dziewczynki, Marii Skibniewskiej[4]. Pierwszym proboszczem tzw. kapelanem cmentarnym został sprowadzony z Mińska Mazowieckiego ks. Franciszek Kołaczewski.

Miejsce poświęcenia nekropolii upamiętniono żeliwnym monumentem z czterometrowym krzyżem z tablicą informującą o przebiegu uroczystości. Po 1918 skorodowany monument został rozebrany, a na powstałym placyku w 1939 pochowano Aleksandra Kakowskiego[3].

Mieszkańcom lewobrzeżnej Warszawy cmentarz udostępniono 13 stycznia 1885. Chowano tam głównie na koszt miasta osoby biedne, zmarłe w warszawskich szpitalach. Całkowite otwarcie cmentarza dla wszystkich nastąpiło 14 czerwca 1887. Opłaty pobierane za pochówek były dość niskie i konkurencyjne z innymi cmentarzami, stąd cmentarz Bródnowski zyskał opinię cmentarza dla ubogich, podczas gdy Stare Powązki były uważane za cmentarz dla osób zamożnych. W 1888 w pobliżu bramy głównej wzniesiono drewniany kościół św. Wincentego á Paulo wykorzystując drewno z rusztowań remontowanej w latach 1885–1887 Kolumny Zygmunta III Wazy[5].

W 1892 w związku z epidemią cholery wyznaczono specjalną kwaterę dla zmarłych na tę chorobę[6]. Na cmentarzu pochowano także większość ofiar walk rewolucji z lat 1905–1906[7].

Do 1915 zmarłych na cmentarzu Bródnowskim chowano w grobach ziemnych w tzw. linii na 15 lat bez prawa budowy trwałych pomników[6].

W 1916 i 1921 cmentarz został poszerzony, odpowiednio o grunty majątku Bródno należące do Szpitala św. Ducha w rejonie ulic Odrowąża i Rzeszowskiej (30 ha) i tereny dawnej rosyjskiej prochowni przy ul. Rzeszowskiej przekazane przez Wojsko Polskie (16 ha)[8]. Powierzchnia cmentarza zwiększyła się w ten sposób do 113,3 ha[9].

W 1927 zakończono budowę jednolitego ceglanego muru wokół cmentarza o długości 4958 metrów. Jego wysokość, w zależności od poziomu gruntu, wynosi od 3 do 5 metrów, a grubość – 41 cm[10]. Obecnie znajduje się w nim osiem bram[11].

W 1925 w Alei Głównej, na wysokości kwatery 25A, ustawiono figurę Matki Bożej (nazywanej Matką Boską Bródnowską, wyrażonej w postaci często stosowanej w kapliczkach stojących na podwórkach warszawskich kamienic (smukła postać w niebiesko-białym płaszczu z rozłożonymi rękami w geście powitania). Trudno ustalić kiedy przyjął się zwyczaj zapalania przed nią zniczy, ale ustny przekaz dawnych mieszkańców mówi, że są to znicze czczące pamięć bliskich, których miejsc pochówku nie ustalono. Zwyczaj ten przybrał na sile po 1945 (prawdopodobnie upamiętniano zaginionych podczas działań wojennych).

W 1932 wydłużono z 15 do 20 lat od dnia pogrzebu okres wykorzystywania placu pod grób dla osób, które nie mogły wykupić go na własność[10]. W październiku 1933 do nekropolii doprowadzono, ulicą św. Wincentego, linię tramwajową[12].

W 1934, z okazji 50-lecia nekropolii, przy głównej bramie cmentarza wzniesiono murowaną dzwonnicę z pomieszczeniem czasowym na trumny. Na fasadzie umieszczono tablicę pamiątkową[7][13].

W 1938 zmarł arcybiskup metropolita warszawski Aleksander Kakowski, zgodnie z jego wolą spoczął wśród mieszkańców Warszawy. Mauzoleum wybudowano w miejscu, gdzie od 1889 znajdował się kopiec ziemny z postawionym na wierzchołku krzyżem.

Z biegiem lat status cmentarza ulegał zmianie, chowano tu przedstawicieli różnych grup społecznych, polityków, aktorów, żołnierzy, powstańców oraz „zwykłych” mieszkańców Warszawy. Coraz częściej zaczęły pojawiać się bogate grobowce oraz sarkofagi.

We wrześniu 1939 i jesienią 1944 teren nekropolii był bombardowany przez Niemców, zniszczeniu uległa centralna część cmentarza. Podczas okupacji rozległy teren cmentarza był wykorzystywany przez polski ruch oporu jako poligon szkoleniowy, a w niektórych grobowcach przechowywano broń i amunicję[14].

W 1946 w kwaterze 43 urządzono cmentarz żołnierzy Armii Czerwonej poległych podczas walk o Pragę. Spoczywa tam też bohater Związku Radzieckiego, lotnik Siergiej Iwanowicz Kisielew.

W 1952 dekretem kard. Stefana Wyszyńskiego utworzono nową parafię św. Wincentego a Paulo, 13 października 1957 poświecono fundamenty. Na nich stanął kościół Matki Boskiej Częstochowskiej będący repliką kaplicy – mauzoleum hr. Przeździeckich stojącą od połowy XIX wieku na cmentarzu Świętokrzyskim. Autorem świątyni był Stanisław Marzyński. Patronką konsekrowanego w 1960 kościoła jest Matka Boża Częstochowska[15].

W 1967 zakończyła działalność restauracja „Krańcowa”, znajdująca się naprzeciwko głównej bramy nekropolii[16]. Lokal, nazywany zwyczajowo Barem pod Trupkiem, był popularnym miejscem urządzania styp pogrzebowych, tzw. syrków[17].

Lata powojenne to czas, gdy wiele nagrobków z piaskowca zastępowano powszechnie stosowanym lastriko. W latach 60. XX wieku studnie zastąpiono centralną siecią wodociągową a wiele alej utwardzono. W późniejszych latach w głównych alejach zainstalowano oświetlenie. Podczas likwidacji jednej ze studni i prowizorycznych toalet w kwaterze 45N odkryto zbiorową mogiłę więźniów politycznych straconych w latach 1944-1956 w więzieniu Warszawa III – Praga (tzw. Toledo). Byli to żołnierze Armii Krajowej, WiN i NSZ. W 1997 ustawiono tu pomnik autorstwa Dariusza Kowalskiego[18].

W 1994 przy kościele św. Wincentego pochowano szczątki 13 biskupów z Faras pochodzące z misji archeologicznej kierowanej przez Kazimierza Michałowskiego w Nubii, przywiezione do Warszawy w celu przeprowadzenia badań antropologicznych[19].

Cmentarz jest podzielony na 965 kwater[7]. Liczba pochowanych osób szacowana jest na 1,2 mln osób[20].

Ekshumacje IPN

W latach 2015–2017 Instytut Pamięci Narodowej, Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa i Ministerstwo Sprawiedliwości przy współpracy Urzędu m.st. Warszawy realizowały projekt naukowo-badawczy „Poszukiwania nieznanych miejsc pochówku ofiar terroru komunistycznego z lat 1944–1956”. Ekshumacje prowadzone pod kierunkiem Krzysztofa Szwagrzyka rozpoczęto w lipcu 2015. Znaleziono wtedy szkielety 6 osób[21]. Podczas kolejnych ekshumacji w kwietniu 2017 znaleziono 8 kolejnych szkieletów[22]. Do kwietnia 2017 został zidentyfikowany szkielet porucznika Zygmunta Kęski[23]

Aleje cmentarza

  • Aleja Główna – prowadzi od bramy I do bramy V, w połowie długości przecina ją aleja Szeroka. Przy alei Głównej umiejscowione są m.in. groby kard. Aleksandra Kakowskiego, Romana Dmowskiego oraz Mieczysława Fogga. Przy niej znajduje się także kościół św. Wincentego á Paulo. Aleja ma 1250 m długości oraz 9 metrów szerokości, po obu stronach znajduje się chodnik. Pierwotnie brukowana, po 1970 wyasfaltowana[24].
  • Aleja Szeroka – prowadzi od bramy VII do bramy IV. Przecina aleję Główną, dochodzi do niej aleja Lipowa.
  • Aleja Lipowa – prowadzi od „nowej” bramy III i na końcu dochodzi do alei Szerokiej.

Pochowani na cmentarzu Bródnowskim

Vorlage:Osobny artykuł

Komitet Opieki nad Cmentarzem Bródnowskim

Działał od 1981. W ciągu 15 lat, dzięki kwestom, które organizował Oddział Bródno Towarzystwa Przyjaciół Warszawy pod przewodnictwem Ryszarda Szołwińskiego, udało się mu zebrać środki na renowację ok. 150 pomników. Komitet przestał istnieć, gdyż większość artystów wolała kwestować na rzecz Cmentarza Powązkowskiego.

Vorlage:Przypisy 

== Linki zewnętrzne ==
* [http://www.cmentarz-brodnowski.pl/ Oficjalna strona cmentarza]
* [http://www.cmentarz-brodnowski.pl/artykuly/historia Historia nekropolii]

{{Cmentarze Warszawy}}

[[Kategoria:Cmentarze rzymskokatolickie Warszawy|Bródnowski, Cmentarz]]
[[Kategoria:Targówek]]
[[Kategoria:Zabytki w Warszawie]]
[[Kategoria:Hasła kanonu polskiej Wikipedii]]
  1. ↑ Vorlage:Cytuj stronę
  2. ↑ a b Vorlage:Cytuj książkę
  3. ↑ a b Vorlage:Cytuj książkę
  4. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  5. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  6. ↑ a b Vorlage:Cytuj książkę
  7. ↑ a b c Vorlage:Cytuj książkę
  8. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  9. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  10. ↑ a b Vorlage:Cytuj książkę
  11. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  12. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  13. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  14. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  15. ↑ Historia parafii pw. św. Wincentego a Paulo i kościoła pw. Matki Bożej Częstochowskiej.
  16. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  17. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  18. ↑ Nowa Gazeta Praska-archiwum „Kwatera 45N” Paweł Elsztein.
  19. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  20. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
  21. ↑ Vorlage:Cytuj stronę
  22. ↑ Vorlage:Cytuj stronę
  23. ↑ Vorlage:Cytuj stronę
  24. ↑ Vorlage:Cytuj książkę
Abgerufen von „https://de.wikiup.org/index.php?title=Benutzer:Ilka5/Friedhof_Bródno&oldid=170768719“